کم‌کاری در نقد آکادمیک هالیوود/ ضرورت نقد عالمانه به جای متوهمانه

بسم الله الرحمن الرحیم

بیست و هشتمین نشست زرین‌ قلم فرهنگسرای رسانه با عنوان آئین رونمایی از کتاب «بازنمایی ایران و اسلام در هالیوود» پیش از ظهر امروز با حضور عبدالله بیچرانلو نویسنده و دو تن از منتقدان به نام‌های محمد هادی همایون استاد دانشگاه و ناصر هاشم‌زاده کارشناس سینما و فیلم‌نامه‌نویس، با حضور جمعی از علاقه‌مندان در این مرکز برگزار شد.

 نقد سینمای هالیوود، آکادمیک نشده است

در ابتدای این مراسم همایون، معاون آموزش دانشگاه امام صادق(ع) به نقد اثر «بازنمایی ایران و اسلام در هالیوود» پرداخت و گفت: از زمانی که موضوع نقد محتوایی مطرح شد یک اشکال جدی در حوزه سینما و رسانه وجود دارد و آن اینکه عمدتا نقد تکنیکی را در فیلم‌ها داشته‌ایم البته نقد محتوایی نیز چند سالی است که مورد توجه قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه سینما زبان خاص خود را دارد که باید برای فهم و ساخت فیلم آن را فرا گرفت، عنوان کرد: مسئله‌ای که امروز باید به آن توجه کرد این است که در فیلم‌های حاضر، حرف‌هایی زده می‌شود که بعضا کارگردان و نویسنده آن را قبول ندارند از این رو کم کم موضوع هالیوود در تقابل با انقلاب اسلامی مطرح شد و زبان نقد این فیلم‌ها هم جدی‌تر شد.

این استاد دانشگاه افزود: اگر می‌خواستیم توجه به هالیوود را از سینمای داخلی شروع کنیم حساسیت بیشتری را می‌طلبید و اشکال کار آن است که این موضوع به عرصه آکادمیک وارد نشده است.

وی اظهار داشت: اثر بیچرانلو از آن جهت ارزشمند است که با یک سابقه جدی وارد این حوزه شده است و از اینکه این نوع ادبیات وارد سینمای ما شد از نویسنده کتاب تشکر می‌کنم که ما به شدت به این ادبیات نیازمندیم.

همایون تصریح کرد: از اوایل قرن بیستم که سینما و هالیوود شکل گرفت پیوند ناگسستی میان این دو را می‌توان مشاهده کرد همچنین هالیوود در نوع سطح زندگی آمریکایی در فیلم‌های دهه 50 و 60 نیز به چشم می‌خورد، جنگ سرد و تقابل ظاهری که با شوروی و نظام کمونیسم شکل گرفت، دوستی دو قطب آمریکا و شوروی از این قبیل است.

وی گفت: مسئله جدی از ابتدای شکل‌گیری هالیوود مسئله ایران و دین بوده است. هالیوود قرائت خود را از خلقت انبیاء شروع کرده تا به فیلم «الرساله» رسید و به طور کلی داستان ائمه را مورد بررسی قرار داده است لذا مسئله هالیوود به طور خاص پس از انقلاب در ایران مطرح شد به ویژه زمانی که قومی به نام عرب در فیلم‌های هالیوودی به ایران نسبت داده شد و در واقع در دوره‌ای این دیدگاه هالیوودی در نمایش فیلم‌ها به ایران منتقل شد.

معاون آموزش دانشگاه امام صادق(ع) عنوان کرد: اگر قرار است اقتصاد مقاومتی شعار امروز ما باشد این سؤال مطرح می‌شود که آیا سینما نیز می‌تواند در این زمینه پاسخگو باشد چرا که رسانه‌ها یکی از ابزارهای تمدن‌سازی در این زمینه به شمار می‌روند. اگر قرار است اتفاقی در عرصه سیاسی بیفتد سینما می‌تواند زمینه آن را فراهم کند و در واقع بر اساس فیلم‌ها می‌توان آینده‌نگری داشت. اگر عرصه، عرصه تهاجم فرهنگی است پیش‌بینی و آینده‌نگری نیز به وضوح در پرده سینما و هالیوود قابل درک است و امیدوارم انتشار کتاب‌هایی مانند «بازنمایی ایران و اسلام در هالیوود» بیشتر شود.

دشمن‌شناسی نباید ما را آنقدر به خود مشغول کند که از شناخت دوستان خود غفلت کنیم

در ادامه مراسم هاشم‌زاده کارشناس سینما اظهار داشت: کتابی که اکنون به چاپ رسیده است قابل تأمل و دقت است که با زحمات بسیاری نوشته شده است.

وی با تأکید بر نقد محتوایی کتاب «بازنمایی ایران و اسلام در هالیوود» گفت: قرار نیست آنچه را که نقد می‌کنیم در این کتاب ذکر شده باشد. به نظر بنده کتاب «بازنمایی ایران و اسلام در هالیوود» بسیار صریح به سراغ هالیوود رفته است و حتی نوعی قضاوت در معرفی عنوان کتاب نیز موجود است.

این کارشناس سینما با اشاره به اینکه این نوع قضاوت در جامعه ما شیوع پیدا کرده است، گفت: این موضوع ما را وارد مرحله‌ای می‌کند که به یک دشمن‌شناسی بسیار وسیع دست می‌یابیم لذا باید دشمن را شناخت، دشمنی که با اسلام و ایران اسلامی سر عناد دارد.

وی با بیان اینکه ایران با آهنگ اسلام، خیزش کرده و تجدید بنایی را در عالم بنا نهاده است، یادآور شد: دشمن‌شناسی نباید ما را آنقدر به خود مشغول کند که از شناخت دوستان خود غفلت کنیم، بسیاری از نشانه‌گذاری‌ها در سینما بین مسیحیت و سایر مذاهب، مشترک است و اگر ما فقط نشانه‌ها را برای دشمنان در نظر بگیریم با محدودیت در حوزه سینما مواجه خواهیم شد.

هاشم‌زاده تصریح کرد: قرآن کریم، ابتدا ضمن معرفی افراد متقی، اهل کفر را آشکارا رد کرده و از اهل نفاق کمتر نام می‌برد از این رو ما نیز باید دشمن را بشناسیم اما نباید آنقدر آن را رواج رسانه‌ای داد که از شناخت دوستان غافل ماند. بنابراین آنقدر به نشانه‌گذاری دشمن در فیلم‌ها می‌پردازیم که خودمان فراموش کرده‌ایم که اگر بخواهیم اثری را تولید کنیم چه نشانه‌هایی باید داشته باشد و از این رو تاکنون کوچکترین علائمی برای مسلمان بودن در فیلم‌های ما مشاهده نمی‌شود.

وی افزود: شناخت دشمن لازم است اما بنده اولویت را به شناخت دوستان می‌دهم و اندیشه ما باید به سمت دوست شناسی رود.

این مدرس دوره‌های فیلمنامه‌نویسی در ادامه به با بیان معنای هالیوود پرداخت و گفت: هالیوود، یعنی چوب خشک! عصای مقدس حضرت موسی، معجزه‌ای که باید جادو را از بین می‌برد، اما اکنون این هالیوود جادو شده است و ما سینما را آینه جادو می‌دانیم در حالی که هنر باید آینه دلدار باشد بنابراین در تفکر دینی هنر، آینه خداوند است.

وی با اشاره به کتاب «بازنمایی ایران و اسلام در هالیوود» اظهار داشت: این کتاب با چند فیلم و سریال شناخته شده مشخص، صریحا به مبارزه با هالیوود رفته است در حالی که این فیلم‌ها، فیلم‌های برجسته هالیوود نیستند. هالیوود، امروز پرچمدار نزاع فرهنگی در عالم به شمار می‌رود و این دعوا بسیار آشکار است و ما را نیز به خود مشغول کرده است.

هاشم‌زاده تصریح کرد: سینمای غرب علیه دین آنجا مطرح می‌شود که اخلاق را نشانه گرفته است موضوعی که انبیا در دوره‌های مختلف تلاش کرده‌اند آن را به اتمام برسانند اما شیاطین همواره از کامل شدن آن جلوگیری می‌کنند، از این رو طرح مسئله خیانت در سینما در چند دهه قبل، امری مشکل بود لذا این روند بی‌اخلاقی آنقدر پیش رفت که جایزه جشنواره ونیز به فیلم همجنس‌بازان تعلق می‌گیرد.

وی اظهار داشت: هر جا کفر با مبارزه‌اش ظهور کرد در واقع شکست خورده است، دشمن با فیلم 300 به ما حمله نکرد بلکه در واقع آنها با نمایش فیلم 300 شکست خورده‌اند. ما به دنبال نشانه‌گذاری‌های دشمن علیه خودمان هستیم لذا اگر اشتباها این نشانه‌ها در فیلم‌های داخلی هم مشاهده شود به آنها نیز برچسب دشمنی می‌دهیم.

داور بیست‌و نهمین جشنواره فیلم فجر با انتقاد از سینمای ایران پس از پیروزی انقلاب خاطرنشان کرد: متأسفانه سینمای ما بعد از 30 سال، حرف انقلاب، اسلام و مردم را نمی‌زند، باید توجه کرد که در بخش فرهنگ چه اتفاقاتی رخ داده است ما در زمین دشمن و با قواعد آنها بازی می‌کنیم، سطح مطالعات و معلومات ما در کشور نشان می‌دهد که دشمنان در مباحث فرهنگی توفیقاتی را به دست آورده‌اند.

99 درصد بازنمایی رسانه به غفلت منتهی می‌شود در حالی که رسانه باید محور هوشیاری و آگاهی بخشی باشد

بیچرانلو نویسنده کتاب «بازنمایی ایران و اسلام در هالیوود» نیز در بخش دیگری از این مراسم رونمایی اظهار داشت: این کتاب همه محصول فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و محصول تلاش تمام افرادی که در این حوزه کار می‌کنند نیست و نشانه‌شناسی و مردم‌شناسی و رسانه‌شناسی ایران در قالب پژوهش‌های مختلف کار شده است.

وی با بیان اینکه فیلم‌های بسیاری علیه ما ساخته می‌شود، گفت: هدف تمام این فیلم‌ها مشغول‌سازی ما است از این رو ابراز ناراحتی نباید تنها عکس‌العمل ما باشد و بر اساس آیات قرآن، نورافشانی و مقابله ما چگونه خواهد بود؟ آیا همان طور که آنها به توسعه ظلمت پرداخته‌اند ما می‌توانیم نورافشانی کنیم؟   

این نویسنده و محقق تصریح کرد: تلاش کتاب «بازنمایی ایران و اسلام در هالیوود» آن است که بگوید هالیوود، یک سینمای تجاری است و در بستر این سینمای تجاری، هالیوود توانسته عناصر توانمند خود را ایجاد کند و در واقع این بستر تجاری، منافع سیاسی آن را فراهم کرده و بر دیپلماسی آن نیز اثر گذارد همچنین هالیوود در یکصد سال گذشته نقش خود را به نحو احسن اجرا کرده است.

نویسنده کتاب «بازنمایی ایران و اسلام در هالیوود» اظهار داشت: بازنمایی در تمامی رسانه‌ها وجود دارد لذا ذات و زبان رسانه‌ ایجاب می‌کند که رسانه باید در واقعیات دخل و تصرف کند اما در 99 درصد موارد این بازنمایی رسانه به غفلت منتهی می‌شود در حالی که رسانه باید محور هوشیاری و آگاهی بخشی باشد.

وی گفت: اساسا موضوع هنر یک موضوع ملکوتی است و اینکه در دوران مدرن چه بلایی بر سر آن آمده و سینما چگونه به هالیوود وارد شده است یک داستان طولانی است از این رو باید زبان هنر را شناخت و دشمن‌شناسی نیز بخشی از این ماجرا است، افراط در دشمن‌شناسی و غفلت از دوستان خطرناک است اما باید گفت ما هنوز دشمن را هم نشناخته‌ و آن را باور نکرده‌ایم. یکی از جلوه‌های ورود دشمن، بحث هالیوود است آنجا که صریحا حرف می‌زند باخته است اما در جاهایی که با ظرافت به جلو پیش می‌رود در واقع به کار خود ادامه می‌دهد.

منبع: فارس